Ελλάδα, Κύπρος, Νοτιοανατολική Μεσόγειος και η ασφάλεια υποδομών ενέργειας ως παράγοντας ισχύος

Του Αθανάσιου Πίτατζη

Τις τελευταίες μέρες γίναμε μάρτυρες της τουρκικής προκλητικότητας στην Κυπριακή ΑΟΖ και αναρωτήθηκα, τώρα απειλούν την Κύπρο γιατί ένα γεωτρύπανο  κάνει γεωτρήσεις σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο πάντα, αν περάσουμε στην φάση εγκατάστασης εξεδρών τι θα κάνουνε, θα τολμήσουν να προβούν σε εχθρική ενέργεια?

Εδώ έρχεται και το θέμα του σημερινού μας άρθρου που έχει να κάνει με την ασφάλεια ενεργειακών υποδομών αλλά και γενικά την ασφάλεια που παρέχει ένα κράτος στην ζώνη επιρροής του στους επενδυτές που θέλουν να επενδύσουν σε αυτό.

Παρατηρώντας τα πράγματα τις τελευταίες 2 ημέρες είναι εμφανές ότι η Κύπρος δεν μπορεί να παρέχει τέτοιου είδους ασφάλεια (λόγω μεγέθους της οικονομίας της, αλλά αντικειμενικά είναι και ένα μικρό κράτος)  και όπως φαίνεται ανέλαβε να το κάνει αυτό το Ισραήλ κάνοντας ασκήσεις κοντά στην περιοχή που δέσμευσε η Τουρκία παρανόμως πάντα για έρευνα εντοπισμού υδρογονανθράκων  στην Κυπριακή ΑΟΖ. Όπως είναι εμφανές ένα κράτος που δεν μπορεί να εγγυηθεί την ασφάλεια  στην περιοχή ευθύνης του θα είναι έρμαιο ( βλέπε βίαιη και μη συμφέρουσα λύση του Κυπριακού) στις διαθέσεις του εκάστοτε γεωπολιτικού παράγοντα που έχει συμφέροντα στην περιοχή (βλέπε ΗΠΑ, Ρωσία, ΕΕ ,Ισραήλ κα)  και θα παρέχει αυτού του είδους την ασφάλεια στους επενδυτές που θέλουν να επενδύσουν ( βλέπε εταιρείες εξόρυξης, ναυτιλιακές εταιρείες κα), όπως στην συγκεκριμένη περίπτωση η Total, η Noble Energy, η ENI και η Kogas.

Εδώ μπαίνει στο κάδρο και η χώρα μας που δυστυχώς για ακόμη μία φορά έχει ασχοληθεί με όλα τα άσχετα θέματα ως αναφορά τους υδρογονάνθρακες εκτός από τα βασικά, δηλαδή βρήκε τα κοιτάσματα , υπολόγισε τα κέρδη και τα μοίρασε στους υποψήφιους κομματικούς πελάτες (βλέπε ταμείο νέων γενεών στα πρότυπα της Νορβηγίας).  Όσον αναφορά τα θέματα ενεργειακής ασφάλειας δεν έχει ασχοληθεί κανείς στον κρατικό μηχανισμό, την ίδια στιγμή βέβαια η πολιτική ηγεσία αυτού του τόπου θέλει να καταστήσει την Ελλάδα ενεργειακό κόμβο και χώρα εξαγωγής υδρογονανθράκων. Παράλληλα με  όλα αυτά υπάρχει σημαντική μείωση των αμυντικών δαπανών λόγω της οικονομικής κρίσης αλλά ταυτόχρονα η χώρα τα επόμενα χρόνια θα αντιμετωπίσει μεγάλες προκλήσεις όπως:

• Ανακήρυξη ΑΟΖ
• Προστασία της Κύπρου από τυχόν τουρκικές προκλητικές ενέργειες, σε γενική εικόνα προστασία σχεδόν ολόκληρης της Ανατολικής Μεσογείου με συμμετοχή ίσως του Ισραήλ και της Αιγύπτου (σύμφωνα με τις τωρινές γεωπολιτικές συνθήκες πάντα)
•  Προστασία σημαντικών ενεργειακών  υποδομών σε όλη την χώρα ( είτε αυτά είναι εξέδρες πετρελαίου στην Κρήτη, είτε είναι αγωγοί μεταφοράς φυσικού αερίου όπως ο TAP και ο East Med αν γίνει βέβαια, είτε υποδομές αποθήκευσης ενέργειας όπως πετρέλαιο και φυσικό αέριο)
•  Αντιμετώπιση αυξημένης λαθρομετανάστευσης
• Αντιμετώπιση της τρομοκρατίας
• Αντιμετώπιση της Τουρκικής προκλητικότητας που θα αυξάνεται συνέχεια σε μία προσπάθεια της χώρας να αποκτήσει στρατηγικό βάθος μέσω της πρόσβασης της σε θαλάσσιες οδούς  όπως το Αιγαίο και η Μεσόγειος

Για να χτυπήσουμε καμπανάκι κινδύνου στο υπουργείο Οικονομικών αλλά και Άμυνας θα παραθέσουμε τα παρακάτω γεγονότα:

Σε πρόσφατο άρθρο που διάβασα στο www.defence-point.gr αναφέρεται το εξής:

¨ Οι βλακείες, αποτέλεσμα διεθνιστικών ιδεοληψιών και αφέλειας πληρώνονται και ίσως οι Σουηδοί θα έπρεπε να επιχαίρουν που τους έτυχε το συμβάν σε αυτή τη συγκυρία, αποκαλύπτοντας τα σοβαρά επιχειρησιακά κενά που έχουν προκληθεί από τη συνεχή πτώση των αμυντικών δαπανών, όπως φαίνεται και στον σχετικό πίνακα.

Ας ελπίσουμε ότι το μάθημα θα το πάρουν και κάποιοι πολιτικοί εγκέφαλοι – φωστήρες στην Ελλάδα που διακηρύσσουν με τη συνήθη ελαφρότητα του κουφιοκεφαλάκη, ότι «θα το ρισκάρουν» με την Τουρκία.

Αντί να συνειδητοποιήσουν για παράδειγμα τη στρατιωτική γύμνια της Κύπρου απέναντι στην έμπρακτη αμφισβήτηση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων από την Τουρκία, εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν τα πάντα χαλαρά, έως ότου η καταστροφή μας χτυπήσει την πόρτα…¨[1]

Επίσης παραθέτουμε και ένα πίνακα με τις αμυντικές δαπάνες των τελευταίων ετών στην Ελλάδα επισημαίνοντας πάντα ότι έπρεπε να έχει γίνει μια διόρθωση λόγω οικονομικής κατάστασης αλλά όχι μείωση σχεδόν 50%.

Η μείωση στους Π/Υ του ΥΠΕΘΑ μεταξύ 2009-2014. Πηγή: http://strategyreports.wordpress.com/,  Άρθρο : Ακτινογραφία του αμυντικού προϋπολογισμού για το 2014

Κίνδυνοι και προκλήσεις για την ενεργειακή ασφάλεια στην Νοτιανατολική Μεσόγειο από γεωπολιτική σκοπιά 

Λιβύη

Οι προκλήσεις που μπορεί να προκύψουν στην περιοχή που συνορεύουν Ελλάδα και Λιβύη είναι οι εξής: 

•  Τρομοκρατικές ενέργειες κατά μελλοντικών ενεργειακών επενδυτικών σχεδίων  αλλά και απειλή της διεθνούς ναυσιπλοΐας, γιατί στην τωρινή της μορφή η κατάσταση στην Λιβύη τείνει να την μετατρέψει σε Σομαλία της Μεσογείου.
• Αύξηση της λαθρομετανάστευσης

Πηγή: www.politicsforum.org

 










Τουρκία- Αλβανία- Σκόπια

Οι προκλήσεις που μπορεί να προκύψουν με τις χώρες αυτές είναι οι εξής:

•    Πέραν της λαθρομετανάστευσης και του λαθρεμπορίου, αυτό που θα μπορούσε να αντιμετωπίσει η Ελλάδα είναι θέματα δολιοφθοράς σε κρίσιμες υποδομές όπως οι υποδομές  ενέργειας όχι από τις κρατικές οντότητες αλλά από παραστρατιωτικές οργανώσεις όπως αυτές που  υπάρχουν στην Αλβανία  αλλά τελευταία άρχισαν να δημιουργούνται και την Τουρκία (βλέπε τζιχαντιστές και Ισλαμικό χαλιφάτο).

Συρία-Λίβανο

Οι προκλήσεις που μπορεί να προκύψουν με τις χώρες αυτές είναι οι εξής:

•   Σε περίπτωση που το Ισλαμικό χαλιφάτο αποκτήσει πρόσβαση στην Μεσόγειο (δύσκολο σενάριο αλλά εφικτό λόγω της ασταθούς γεωπολιτικής κατάστασης διεθνώς) απειλείται άμεσα η ασφάλεια των όλων των ενεργειακών τωρινών αλλά και μελλοντικών υποδομών της Νοτιοανατολικής Μεσογείου αλλά και η διεθνής ναυσιπλοΐα στην περιοχή.
• Μεγάλη πιθανότητα ευρείας αντιπαράθεσης που μπορεί να εμπλέξει και άλλους δρώντες της περιοχής στον πόλεμο της Συρίας όπως το Ισραήλ και την Τουρκία με αποτέλεσμα να πέσει το βάρος για την ασφάλεια την περιοχής στο ελληνικό πολεμικό ναυτικό και την ελληνική αεροπορία.

Η παρούσα κατάσταση στην Συρία, Πηγή:  http://www.acaps.org/en/pages/syria-snap-project- Quarterly Regional Analysis for Syria (RAS) Report October 2014

Ευρωπαϊκή ενεργειακή  ασφάλεια

Βασικά στοιχεία και αριθμοί για την ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ

• ƒ Η ΕΕ εισάγει επί του παρόντος το 53% της ενέργειας που καταναλώνει. Η ενεργειακή εξάρτηση αφορά το αργό πετρέλαιο (σχεδόν 90%), το φυσικό αέριο (66%) και, σε μικρότερο βαθμό, τα στερεά καύσιμα (42%), καθώς και τα πυρηνικά καύσιμα (40%).
• Η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού αφορά όλα τα κράτη μέλη, έστω και αν ορισμένα από αυτά είναι πιο ευάλωτα από άλλα. Αυτό ισχύει ειδικότερα για λιγότερο ενσωματωμένες και συνδεδεμένες περιοχές, όπως η Βαλτική και η Ανατολική Ευρώπη.
• Το πιο πιεστικό ζήτημα ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού είναι η ισχυρή εξάρτηση από έναν μόνο εξωτερικό προμηθευτή. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όσον αφορά το φυσικό αέριο, αλλά και την ηλεκτρική ενέργεια:

1.    έξι κράτη μέλη εξαρτώνται από τη Ρωσία ως αποκλειστικό εξωτερικό προμηθευτή του συνόλου των οικείων εισαγωγών φυσικού αερίου, ενώ τρία από αυτά χρησιμοποιούν φυσικό αέριο για να καλύψουν περισσότερο από το ένα τέταρτο του συνόλου των ενεργειακών αναγκών τους. Ο ενεργειακός εφοδιασμός από τη Ρωσία αντιστοιχούσε στο 2013 το 39% των ενωσιακών εισαγωγών φυσικού αερίου και στο 27% της κατανάλωσης αερίου στην ΕΕ·  το 71% της παραγωγής φυσικού αερίου της Ρωσίας εξήχθη στην Ευρώπη, με το μεγαλύτερο όγκο εξαγωγών προς τη Γερμανία και την Ιταλία ·
2. όσον αφορά την ηλεκτρική ενέργεια, η διαχείριση και η εξισορρόπηση του  δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας τριών κρατών μελών (Εσθονία, Λετονία και Λιθουανία) εξαρτώνται από μία επιχείρηση τρίτης χώρας

•   Οι εξωτερικές ενεργειακές δαπάνες της ΕΕ υπερβαίνουν το 1 δισ. ευρώ ημερησίως (περίπου 400 δισ. ευρώ το 2013) και καλύπτουν περισσότερο από το ένα πέμπτο των συνολικών εισαγωγών της. Η ΕΕ εισάγει αργό πετρέλαιο και προϊόντα πετρελαίου αξίας άνω των 300 δισ. ευρώ, εκ των οποίων το ένα τρίτο από τη Ρωσία.
• Η ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ πρέπει επίσης να εξεταστεί υπό το πρίσμα της παγκοσμίως κλιμακούμενης ζήτησης ενέργειας, η οποία αναμένεται να αυξηθεί κατά 27% έως το 2030, με σημαντικές αλλαγές στον ενεργειακό εφοδιασμό και τις εμπορικές ροές.[2]

Εξάρτηση της Ευρώπης μελλοντικά από εισαγωγές πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα ως ποσοστό της συνολικής ζήτησης, Πηγή: http://ec.europa.eu/energy/security_of_supply_en.htm

 

Τελικό Συμπέρασμα

Όποια χώρα μέλος (Ελλάδα και Κύπρος) βοηθήσει μελλοντικά την Ευρωπαϊκή Ένωση μελλοντικά να απεξαρτηθεί όσον το δυνατόν περισσότερο από  ρωσικό φυσικό αέριο και το πετρέλαιο της Μέσης Ανατολής αλλά μπορεί να εγγυηθεί και την ασφάλεια στην περιοχή ίσως εμπλέκοντας και άλλα μέλη της Ένωσης (Αγγλία, Γαλλία και Ιταλία) τότε θα κατέχει εξέχουσα διαπραγματευτική θέση όσον αναφορά άλλα ζητήματα όπως Δουβλίνο ΙΙ, χρέος κ.α

Εδώ μπορούμε να επισημάνουμε πως η ασφάλεια ενεργειακών υποδομών μπορεί να λειτουργήσει σαν παράγοντας ισχύος σε διεθνές συνεχές μεταβαλλόμενο σύστημα.

Τέλος θα θέλαμε να αναφέρουμε ένα παράδειγμα που μας έρχεται από την γειτονιά μας και συγκεκριμένα από το Ισραήλ και πως θα έπρεπε να λειτουργήσει η Ελλάδα αν ήθελε να προλάβει εξελίξεις, πιο συγκεκριμένα:

¨Εντυπωσιακή είναι η είδηση που μετέδωσαν ισραηλινά μέσα ενημέρωσης και αφορούν στην αξιοποίηση των τεχνολογιών που αναπτύχθηκαν με αφορμή το αντιπυραυλικό σύστημα Iron Dome, στο αντιπυραυλικό σύστημα των ισραηλινών πολεμικών πλοίων.

Ο πύραυλος κατόρθωσε μάλιστα να αναχαιτίσει τον πιο επικίνδυνο αντίπαλο, κατά τη διάρκεια δοκιμής, αντίγραφο του ρωσικής κατασκευής πυραύλου Yakhont εναντίον στόχων επιφανείας – εκτοξευόμενο από σύστημα επάκτιας άμυνας, κατασκευασμένο από ιταλική εταιρία! Το σύστημα οι Ισραηλινοί το προορίζουν και για να προστατεύει τις θαλάσσιες πλατφόρμες εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου.¨[3]

Ακόμη θα θέλαμε να τονίσουμε ότι η πρόθεση δεν είναι η αύξηση των αμυντικών δαπανών για να γίνουν πιο πλούσιες άλλες χώρες και να πάρουν μίζες  οι πολιτικοί μας αλλά να αξιοποιηθούν αυτά τα χρήματα για την ανάπτυξη της εγχώριας πολεμικής βιομηχανίας που μπορεί να επιφέρει τα παρακάτω αποτελέσματα:

•   Μείωση της ανεργίας
• Αύξηση του ΑΕΠ μέσω εξαγωγών
•  Ανάπτυξη εγχώριας τεχνολογίας και μικρότερη εξάρτηση από το εξωτερικό
• Αξιοποίηση και πιο εξιδανικευμένου ανθρώπινου δυναμικού (βλέπε Πολυτεχνικές Σχολές) που αυτήν την στιγμή μεταναστεύει.

του Αθανάσιου Πίτατζη, Διπλωματούχου Μηχανικού Παραγωγής και Διοίκησης, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Μεταπτυχιακός φοιτητής 2014-2015 στο ΤΕΙ Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (Καβάλα) στο Μεταπτυχιακό Φυσικού Αερίου και Πετρελαίου

[1] Σουηδία-υποβρύχιο: Έκλεισε τμήμα του εναέριου χώρου… http://www.defence-point.gr/news/?p=114412 )

[2] Βρυξέλλες, 28.5.2014  COM(2014) 330 final -  ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ -Ευρωπαϊκή στρατηγική για την ενεργειακή ασφάλεια, http://ec.europa.eu/energy/security_of_supply_en.htm

[3] Ναυτική έκδοση Iron Dome αντίδοτο στους πυραύλους Yakhont!, http://www.defence-point.gr/news/?p=113792